Powstania kozackie

`krzysiu

Kozackie powstania, zbrojne wystąpienia Kozaków będące wynikiem dążenia Rzeczpospolitej do ograniczenia ich samodzielności. Próby kontroli poczynań Kozaków wiązały się z organizowanymi przez nich wyprawami łupieskimi na tereny tureckie, co zaogniało stosunki polsko-tureckie. Kolejną sprawą wywołującą konflikty w stosunkach polsko-kozackich stały się rejestry Kozaków pozostających na żołdzie Rzeczpospolitej, często zmieniane przez stronę polską.

Pierwsze wystąpienia antypolskie

Pierwsze antypolskie powstanie Kozaków pod wodzą K. Kosińskiego (1591-1593) zakończyło się stłumieniem powstańców przez nadworne wojska Ostrogskich i Wiśniowieckich. Na czele drugiej rewolty (1595-1596) stanęli S. Nalewajko i A. Łoboda. Zamieszki objęły swym zasięgiem wszystkie ziemie ukraińskie i znaczną część Białorusi, bunt został stłumiony przez wojska S. Żółkiewskiego.

W latach 20. XVII w. doszło po raz kolejny do zaostrzenia wzajemnych stosunków. Ingerencja Kozaków w sprawy wewnętrzne Krymu, grożąca Polsce nową wojną, stała się kolejną przyczyną konfliktu z Rzeczpospolitą. Na czele sił kozackich stanął M. Żmajło. W 1625, po zaciętych walkach, udało się siłom hetmana Koniecpolskiego narzucić satysfakcjonujące Polaków warunki ugody.

Przyczyną następnych wystąpień (1630) był zatarg między Kozakami rejestrowymi a oddziałami kwarcianymi. Na czele Kozaków stanął tym razem T. Fedorowicz. Powstańców po raz kolejny rozbił hetman Koniecpolski narzucając nową ugodę. W 1635 Sejm wydał nowe rozporządzenie ograniczające swobody kozackie, zmniejszające liczbę wojska zaporoskiego i uchwalił budowę twierdzy Kudak, z której można było sprawować nadzór nad Kozaczyzną.

Ogłoszenie uchwał doprowadziło do kolejnych walk - w tymże 1635 wybuchło powstanie pod wodzą I. Sulimy, stłumione przez wojsko i Kozaków rejestrowych. Następnie w latach 1637-1638 pod wodzą Pawluka. W 1638 Sejm uchwalił antykozacką ustawę Ordynacja wojska zaporoskiego rejestrowanego w służbie Rzeczpospolitej będącego, która ograniczyła rejestr z 8 do 6 tys. osób, kasowała wszystkie przywileje kozackie, faktycznie zamieniając wolnych dotąd Kozaków w poddanych. Represyjna ustawa wywołała nowe wystąpienia, zakończone, podobnie jak i poprzednie, klęską i kapitulacją sił kozackich pod Masłowym Stawem 4 XII 1638. Kozakom wyznaczono pułkowników ze stanu szlacheckiego, dobra kozackie zagarnęli magnaci.

Powstanie Chmielnickiego

Największe powstanie Kozaków pod wodzą B. Chmielnickiego trwało w latach 1648-1654. W bitwach nad Żółtymi Wodami (16 V 1648) i pod Korsuniem (26 V 1648) wojska B. Chmielnickiego zniszczyły całkowicie armię koronną. Po nieudanych rokowaniach z nowo wybranym królem - Janem Kazimierzem - B. Chmielnicki oblegał Zbaraż. Po bitwie pod Zborowem (15-16 VIII 1649) podpisano tzw. umową zborowską, w której poczyniono szereg ustępstw na rzecz Kozaków. W 1651 powstanie wybuchło ponownie. Krwawe walki toczyli Kozacy z wycofującymi się z Zadnieprza wojskami J. Wiśniowieckiego.

W dniach 28-30 VI 1652 B. Chmielnicki poniósł klęskę pod Beresteczkiem, po której zaczął szukać pomocy w Rosji. 18 I 1654 zerwał z Rzeczpospolitą i w Perejasławiu przyjął zwierzchnictwo Rosji. Car przyznał Kozakom prawo wyboru hetmana, zaakceptował 60-tysięczny rejestr, gwarantował własność majątków ziemskich. Dotychczasowy konflikt kozacko-polski przerodził się w wojnę między Rzeczpospolitą a Rosją (1654-1657) zakończoną rozejmem w Andruszowie i podziałem Ukrainy między Polskę i Rosję.

Ostatnie wielkie powstanie kozackie pod wodzą S. Paleja, wybuchłe w 1702, trwające do 1704, objęło część województw kijowskiego, bracławskiego, Wołyń i Podole. Przyczyną jego wybuchu stała się likwidacja wojska kozackiego przez Sejm w 1699. Powstania kozackie w dużym stopniu przyczyniły się do osłabienia ówczesnego państwa polskiego.

Jak sadzicie czy w powstaniach kozackich nalezy upatrywac, oslabienie Rzeczpospolitej i poczatek jej drogi ku upadkowi? A moze w celu ich opanowania szlachta powinna zgodzic sie na wprowadzenie cos na ksztalt wladzy absolutnej? Jaka jest wasza opinia?

KaDek

Jak się nie mylę to film i książka "Ogniem i mieczem" jest właśnie o tych czasach .

Jakbym się mylił to proszę o poprawkę .

`krzysiu

tak wlasnie ale H.Sienkiewicz pisal o tym ku pokrzepieniu serc i troszke historia ksiazkowa jest przekoloryzowana